Geeft onderzoek naar ondernemerschap een volledig beeld als we geen rekening houden met vooroordelen en emoties?

• Associate Professor Ondernemerschap
• Voormalig Assistant Professor aan de Haas School of Business, UC Berkeley
• Onderzoek en onderwijs in verband met ongelijkheid en discriminatie in bedrijfsomgevingen, gevolgen van nieuwe digitale organisatievormen en collectieve identiteiten in nieuwe domeinen.
• Bruggenbouwer, pleitbezorger voor het belang van de menselijke ervaring en emoties in onderzoek naar ondernemerschap, danst de Argentijnse tango

Andreea heeft een doctoraat in Organizational Behavior van Harvard Business School en een master in sociologie van Harvard University, met specialisaties in economische sociologie en organisatietheorie. Op researchvlak is ze vooral geïnteresseerd in drie domeinen. Het eerste zijn nieuwe vormen van organisaties en organiseren die mogelijk worden door (digitale) technologie, zoals wikiplatformen, crowdfunding en werken op afstand. Ongelijkheid en discriminatie vormen het tweede domein, vooral in een economische of ondernemingscontext. Een derde, recenter onderzoeksthema heeft te maken met collectieve identiteit: de factoren die bepalen wanneer mensen die deel uitmaken van een sociale structuur, zoals een nieuw domein, elkaar gaan beschouwen als leden van een collectief geheel, dus eerder als gelijkaardig dan verschillend.

Mensen gedragen zich als mensen

In Andreea's onderzoeksprojecten komen alle drie deze thema's aan bod. “Een vraag op het kruisvlak van mijn interesse in technologie en mijn achtergrond in sociologie is hoe nieuwe vormen van organisatie en organiseren bestaande vormen van ongelijkheid en discriminatie afzwakken of net verergeren. Tot voor enkele jaren hadden we de illusie – zeker in Silicon Valley – dat we met de juiste technologie om mensen met elkaar te verbinden, alle problemen konden oplossen. Iedereen zou gelijk, succesvol en gelukkig zijn. Het is echter belangrijk om te beseffen dat sociale en psychologische patronen online heel makkelijk kunnen worden gereproduceerd en zelfs versterkt. Mensen gedragen zich in een onlineomgeving nog altijd als mensen, net zoals ze bij een persoonlijke ontmoeting zouden doen. Hoewel onlineplatformen, bijvoorbeeld voor crowdfunding, de toegang tot financiering en de marktruiming kunnen verbeteren, kunnen ze ook bestaande patronen van ongelijkheid en discriminatie uit de offline-economie versterken.”

Ze voegt eraan toe: “De meer algemene vraag wat er verandert wanneer we van de fysieke wereld naar een online-omgeving gaan, houdt hiermee verband. Velen onder ons hebben de voorbije twee jaar geregeld op afstand gewerkt. Wat winnen en verliezen we daarbij? En hoe kunnen we betere werkomgevingen, betere organisaties en een betere samenleving creëren op basis van wat we tijdens de pandemie hebben geleerd? Zoals onze decaan zei in haar openingswoord voor het nieuwe jaar, staan we voor de boeiende – en reusachtige – uitdaging om samen een nieuwe verstandhouding te vinden in onze werkomgeving, onderzoeksprojecten, klaslokalen en gemeenschappen.”

Typisch taalgebruik en vooroordelen

Wat het domein ondernemerschap betreft, wil Andreea het vooral over twee thema's hebben. Een ervan zijn de verhalen verteld door ondernemers, bijvoorbeeld om aandacht en financiering te krijgen. Het andere thema zijn verhalen verteld over ondernemers. “Samen met mijn collega Tim Weiss van het Imperial College heb ik onderzocht hoe de manier waarop we het ondernemerschap in onze lessen voorstellen, de kans beïnvloedt dat onze studenten zelf ondernemer willen worden. In een aantal vroege bevindingen zien we bijvoorbeeld een verschil tussen een concreet, bruikbaar verhaal vertellen met een checklist erbij over het creëren van een bedrijf, van businessplan tot oprichting, en een verhaal dat wel inspirerend is, maar geen duidelijk pad voorwaarts biedt. Bij dat tweede model bestaat het risico dat studenten die zich niet kunnen vinden in de ondernemer uit het verhaal, terecht of onterecht denken dat ondernemen niets voor hen is. De manier waarop we praten over ondernemerschap, beïnvloedt of mensen de sprong durven te wagen.”

Een tweede project onderzoekt in hoeverre vooroordelen tegenover bepaalde ondernemers getriggerd worden door de bredere context die de achtergrond vormt voor hun economische activiteit. “In een recent gepubliceerde paper zijn mijn medeauteurs en ikzelf nagegaan wat de impact was van gesprekken in de media over rassendiscriminatie en -conflicten op het succes in fondsenwerving van Afro-Amerikaanse ondernemers. Helaas en toch enigszins verrassend stelden we vast dat dergelijke ondernemers door zulke gesprekken minder financiering binnenhalen, omdat de verslaggeving groepsvooroordelen en negatieve emoties triggert bij potentiële financiers.

We zijn allemaal gelijk

Over emoties gesproken: in een andere paper die Andreea recent publiceerde, wordt nagegaan welke rol emoties spelen bij het creëren van een collectieve identiteit. Door Maker Faire-evenementen te analyseren ontdekte ze dat samen positieve emoties en empathie ervaren leidt tot een inclusieve en expansieve collectieve identiteit. “Een van de deelnemers aan het onderzoek verwoordde het als volgt: ‘We zijn allemaal gemaakt van glitter’, een verwijzing naar de beroemde uitspraak ‘we zijn allemaal gemaakt van sterrenstof’ van de Amerikaanse astronoom Carl Sagan. Die uitspraak is blijven hangen bij mij omdat ze in essentie betekent dat we allemaal gelijk zijn. Heel wat van de gespreken over raciale en genderongelijkheid en -discriminatie in de VS laten zien hoe we allemaal gewoon mensen zijn en hoe onze structuren en instellingen een cultuur bevorderen van conflicten, onenigheid en wantrouwen.” Ze stopt even en voegt er dan peinzend aan toe: “Het is iets wat ik me ook vaak heb afgevraagd in verband met de coronapandemie, de evolutie naar onlineopleidingen in de academische wereld, werken op afstand enz. Je kunt taken op een heel doeltreffende manier elders laten gebeuren. Je kunt mensen monitoren om zeker te zijn dat ze online en aan het werk zijn. Maar als we niet opletten, kan er bij die omschakeling een heel belangrijke menselijke en humane dimensie verloren gaan.”

Haar aandacht voor de menselijke aspecten hangt wellicht samen met wat voor haar essentieel is, legt ze uit: “Een hobby van me is de Argentijnse tango, die heel intiem is. Je omhelst je partner terwijl je beweegt op de muziek in een soort kinetische conversatie. Toen de pandemie toesloeg, dacht ik dat we nooit meer zouden dansen, net omdat alles zo fysiek is en daardoor risico's inhoudt. Elkaar omhelzen is trouwens op meer dan één manier risicovol. Een collega die workshops organiseert in teamwork voor managers, zei me ooit dat de deelnemers nog liever extreme activiteiten zouden doen zoals trapeze dan elkaar te moeten omhelzen. In contact komen met anderen door hen te omhelzen lijkt eenvoudig, maar kan heel moeilijk zijn, omdat je zo kwetsbaar bent en je blootgeeft.”

Wederzijds respect

Die menselijke invalshoek is een van de redenen dat Andreea koos voor Vlerick. “Ik was onder de indruk door het intellectuele niveau van de faculteit en de medewerkers, maar misschien nog meer door het bijzonder faire en transparante sollicitatieproces”, herinnert ze zich. “Iedereen was eerlijk en open. Vlerick voelde aan als een bruisende en inclusieve community, waar wederzijds respect en samenwerking basiselementen zijn voor succes. Ik zie dat mijn collega's zorg dragen voor elkaar en vinden dat anderen helpen een integraal element is voor het succes van onze gemeenschap. Dat is fantastisch en heel zeldzaam in academische instellingen. Ik kijk er dan ook erg naar uit om daar deel van uit te maken.”

Andreea wil haar onderzoek voortzetten, lesgeven en nieuwe projecten en opleidingen uitwerken. “Ik ben nog niet vertrouwd met de onderwijswereld en het ondernemerschap in België en heb dus nog veel te leren. Maar na negentien jaar aan de academische top in de VS denk ik dat ik ook over heel wat ervaring beschik.” Afsluitend voegt ze eraan toe: “Ik hoop bruggen te kunnen bouwen tussen de academische en de ondernemerswereld in België en de VS, en Californië in het bijzonder. En het verschil te maken door actief betrokken te zijn en nieuwe initiatieven te nemen om beide community's te verbinden.”

Profiel 

• Assistant Professor, Management of Organizations Group, University of California - Berkeley, Haas School of Business, VS (2012-2021)
• Faculteitslid Aspire Academy, Brasov, Roemenië (zomer 2011-2018)
• Teaching Fellow, Sociology Department, Harvard University, VS (zomer 2010 en 2011)
• Facilitator, Executive Education, Harvard Business School, VS (2007-2011)
• Management Consulting Analyst, Deloitte Consulting, VS (2005-2006)
• Economic Consulting Analyst, National Economic Research Associates (NERA), VS (2003-2004)
• Ph.D. in Organisatorisch gedrag en sociologie, Harvard University (2012)
• Master in sociologie, Harvard University, VS (2011)
• Bachelor in economie en sociologie, Dartmouth College, Hannover, NH, VS (2003)