Bankieren om impact te creëren – het dividend van een duurzame toekomst

Interviewreeks 'De CEO-visie op bankieren’ – Deel 2: Duurzaamheid

Door Bjorn Cumps

Professor of Financial Services Innovation

30 juni 2025

Er waait een frisse wind door het DNA van het bankieren. De financiële instellingen zijn niet langer beperkt tot rendabiliteit en compliance, en moeten antwoorden op een nieuw en meer existentiële vraag: "Welke toekomst financieren jullie?". Duurzaamheid is geen afzonderlijk departement of thematische productlijn meer. Ze wordt snel het kernprincipe van een verantwoordelijke bankstrategie. Maar de interpretaties van dat principe lopen sterk uiteen.

Uit interviews met tien CEO's van banken komt een portret van een sector in beweging naar voren. Hun aanpak verschilt, maar één ding is duidelijk: de banken positioneren zich niet langer uitsluitend als de poortwachters van de finance maar ook als drijvende kracht achter de duurzame economie van morgen. Dit artikel definieert duurzaam bankieren niet als een morele bijkomstigheid maar als een nieuwe strategische benadering met een impact op risicomanagement, innovatie, financiële inclusie, klantenbetrokkenheid en zelfs het bestaansrecht van de banken.

Risico's worden opportuniteiten: een frisse kijk op de toewijzing van krediet en kapitaal

De risicobenadering van de banken is misschien de meest fundamentele verandering. Ecologische en sociale risico's worden niet langer behandeld als externe factoren, maar krijgen steeds vaker een hoofdrol toebedeeld in kredietbeslissingen, prijsmodellen en investeringsstrategieën. Stefaan Decraene van Rabobank is duidelijk: "Je kunt het vandaag niet meer hebben over de financiering van landbouw of energie zonder duurzaamheid ter sprake te brengen."

Veel banken koppelen hun interestvoeten en kredietvoorwaarden nu rechtstreeks aan duurzaamheidsindicatoren. ING België en BNP Paribas Fortis bieden langere looptijden of gunstigere voorwaarden voor groene renovaties, de aankoop van een elektrische auto of energie-upgrades. Peter Adams van ING beschouwt dat niet louter als een duurzame praktijk, maar als een robuust economisch principe: een kleinere voetafdruk verlaagt de risicoblootstelling op lange termijn. Voor Michael Anseeuw van BNP Paribas Fortis is duurzaamheid een transformatie die je met de digitalisering zou kunnen vergelijken. Volgens hem is de beperking van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen op macroniveau zowel geopolitiek als economisch noodzakelijk. Marc Raisière van Belfius legt uit hoe de bank nauw samenwerkt met ondernemingen om hen helpen in te spelen op een duurzamere bedrijfsvoering: "Zo kunnen we onder meer kredieten verstrekken om hun CO₂-voetafdruk te verkleinen."

Maar ook hier lopen de strategieën uiteen. Argenta zet actief in op de financiering van woningen met een gunstig EPC-certificaat, wat een echte milieuwinst oplevert. Voor Peter Devlies draait het niet alleen om de klimaatcijfers, maar om gelijkheid en toegang. Het hoogste duurzaamheidsrendement vloeit immers niet voort uit de financiering van wat al groen is, maar uit het helpen van klanten om te evolueren van bruin naar lichtgroen. Zo is Dirk Wouters van Bank van Breda voorstander van duurzame investeringen die ook op lange termijn financieel gunstig zijn voor de klanten, zoals energie-efficiënte renovaties die de waarde van hun woning behouden of zelfs verhogen.

Inclusie als duurzaamheidsmandaat

Financiële inclusie is een centrale pijler van de duurzaamheidsstrategie van heel wat banken, vooral wanneer ze voor een kwetsbaar of achtergesteld publiek werken. Voor Leen Van den Neste van vdk bank is inclusie geen doel op zich maar een integraal onderdeel van hoe duurzaamheid moet worden gerealiseerd. Door blijvend te investeren in lokale filialen en in te zetten op financiële geletterdheid wil vdk ervoor zorgen dat klanten met elke achtergrond kunnen deelnemen aan de groene transitie.

Inge Ampe van BankB ziet hetzelfde probleem. Ze waarschuwt voor een groeiende sociale kloof: groene producten, energierenovaties en ecologische investeringen dreigen een voorrecht te worden van de gegoede klasse. Haar bank focust dan ook op hypotheken en transitiebijstand voor wie doorgaans uit de boot valt in het klassieke duurzaamheidsverhaal. Philippe Voisin van Crelan breidt dat perspectief uit met zijn coöperatieve model, dat financiële diensten biedt aan plattelandsgemeenschappen en boeren die vaak over het hoofd worden gezien door de grote commerciële spelers. De boodschap is duidelijk: iedereen moet toegang hebben tot duurzame finance, om te voorkomen dat ze de sociale kloof vergroot in plaats van ze te dichten.

Banken zetten aan tot duurzaamheid

Naarmate de banken het gedrag van hun klanten steeds actiever vorm gaan geven, speelt ook de digitalisering mee. Verscheidene banken experimenteren met AI-stimulansen, gamificatie en digitale dashboards die de klanten informeren of naar een duurzamer gedrag loodsen. Zonnepanelen suggereren, koolstofarme aankopen belonen: de rol van de bank verschuift subtiel van dienstenleverancier naar gedragsvormgever. Het 'intent thinking'-model van Johan Thijs zorgt ervoor dat KBC zijn klanten niet alleen biedt wat ze vragen, maar ook inspeelt op wat ze nodig zullen hebben, zoals duurzame upgrades van het wonen en de mobiliteit. Bij KBC is elke medewerker verantwoordelijk voor duurzaamheid. Ze is verankerd in de producten en de digitale tools van de bank. Rabobank kiest voor een pragmatische aanpak: met digitale tools op maat helpt de bank boeren en kmo's om hun ecologische voetafdruk te meten en te verkleinen.

Dirk Wouters van Bank van Breda benadrukt hoe duurzaamheid de zakelijke beslissingen van ondernemers beïnvloedt. "Wie zijn bedrijf te koop zet met een bijbehorende duurzaamheidsstrategie, mag een positieve impact op de prijs verwachten", zegt Wouters. Door de klanten voor te bereiden op de toekomstige marktvraag, helpt Bank van Breda om hun assets toekomstbestendig te maken. En precies daarin schuilt de waarde van duurzaamheid.

Inge Ampe van BankB en Leen Van den Neste van vdk bank hanteren een andere aanpak. Hun banken focussen op duidelijkheid, educatie en het empoweren van keuzen in tegenstelling tot de algoritmesuggesties van sommige grotere banken. Van den Neste heeft een duidelijke filosofie: "Geef mensen eerst inzicht in hun geldstromen, pas daarna kun je hen helpen om duurzaam te handelen."

Deze verschillende benaderingen roepen een pertinente vraag op: moeten de banken de keuzes van hun klanten vormgeven, of ze slechts op weg helpen? De scheidingslijn tussen empoweren en sturen wordt dunner, vooral in een digitale wereld waarin AI steeds meer op de voorgrond treedt en algoritmen even overtuigend kunnen zijn als adviseurs.

Digitale tools en AI: het duurzame brein van het bankieren?

Naast de digitalisering wordt ook de artificiële intelligentie een motor van de duurzaamheidsstrategie. Voor veel banken is AI meer dan chatbots en automatisering – het is de drijvende kracht van een gepersonaliseerd en datagestuurd besluitvormingsproces dat duurzame praktijken in de klantenportefeuilles en interne activiteiten kan schalen.

Johan Thijs van KBC illustreert hoe AI een proactief en duurzaam bankieren kan aansturen. Met zijn assistent Kate antwoordt KBC niet alleen op vragen, maar anticipeert de bank ook op behoeften, legt ze de vinger op duurzaamheidskloven (zoals energie-inefficiënte in de woning) en loodst ze de klanten naar groene upgrades. Maar Thijs erkent ook de diepere contradicties onder de oppervlakte. "Op wereldschaal verbruikt AI enorm veel energie", waarschuwt hij. Digitale tools zijn cruciaal voor groene oplossingen maar hebben ook zelf een voetafdruk. Toch houdt hij stellig vast aan één principe: "Zonder technologie is er geen oplossing voor de huidige klimaatproblemen."

Michael Anseeuw van BNP Paribas Fortis heeft een onderbouwde en toekomstgerichte visie op de rol van AI in de duurzaamheid. Hij ziet AI niet als een bedreiging of hype, maar als een echte hefboom voor de empowerment van de klanten en de interne efficiëntie. Volgens Anseeuw schuilt de waarde van AI in de hulp bij taken die de medewerkers niet gemakkelijk alleen kunnen doen – van het analyseren van klimaatrisico's tot het tijdig leveren van advies op maat voor klanten die hun weg zoeken in de energietransitie.

Rabobank gebruikt AI in landbouwtools die boeren helpen om in realtime hun milieu-impact te meten. De bank steunt boeren met tools zoals koolstofcalculators om hun CO₂-voetafdruk te meten en biedt goedkope leningen aan voor de overstap naar duurzame landbouwpraktijken. "We zien een verschuiving, waarbij de digitalisering kan worden ingezet als een tool om de eindgebruikers beter bewust te maken van hun gedrag", legt Decraene uit.

Belfius onderzoekt innovatieve manieren om de klanten te betrekken. Een voorbeeld is de samenwerking met Alan, een ziekteverzekeringsplatform dat gamificatie integreert in zijn aanbod. Raisière legt uit: "We passen Alan aan om gamificatie-elementen te integreren die bijvoorbeeld aansporen om te fietsen in plaats van auto te rijden, of om gezonder te eten."

Maar de AI-medaille heeft ook een keerzijde. Volgens Peter Devlies van Argenta is het echte dilemma immers niet de technologie, maar de ethiek. "Zal AI ooit in staat zijn om het vertrouwen te creëren dat inherent is aan menselijke relaties?" vraagt hij zich af. Hij pleit voor terughoudendheid en wijsheid in het gebruik van AI. Devlies benadrukt dat eenvoud, transparantie en menselijke warmte de pijlers van het bankieren moeten blijven, vooral in een wereld waarin algoritmen de grenzen van verantwoordelijkheid kunnen vervagen.

Coöperatie als troef op lange termijn

De coöperatieve banken hebben een eigen visie op duurzaamheid. Zowel Crelan als Rabobank benadrukken de vrijheid die dit model hun geeft: ze krijgen niet elk kwartaal af te rekenen met de druk van aandeelhouders, en hebben een specifieke missie: investeren in maatschappelijke waarde op lange termijn. Philippe Voisin van Crelan merkt op: "Wij moeten niet rapporteren aan de beurzen. Wij rapporteren aan onze leden. Dat verandert de tijdshorizon en de mogelijkheden om duurzaam te werk te gaan."

Dat langetermijnperspectief geeft coöperatieve banken de mogelijkheid om te investeren in duurzaamheidsprojecten die misschien niet meteen winst opleveren maar wel een structurele impact hebben – van rurale inclusie en veerkrachtige landbouw tot de planning van de energietransitie. Rabobank illustreert het wereldwijde bereik van die visie met de financiering van boeren in Brazilië en het Acorn-project voor koolstofkredieten in Afrika. Crelan steunt duurzame landbouw en blijft investeren in bankautomaten in landelijke regio's, omdat het de toegang tot finance als een onderdeel van zijn ESG-missie beschouwt.

De grenzen van de regelgeving en een pleidooi voor zelfbestuur

Alle geïnterviewde CEO's hebben een uitgesproken mening over de regelgeving: ze gaan vaak akkoord met het principe maar zijn teleurgesteld over de praktijk. Ze vergelijken het EU-beleid voor duurzame finance vaak met een goed schip zonder roer. Niet zozeer de doelen maar wel de tools krijgen kritiek: frameworks waarin vooral vakjes moeten worden afgevinkt, eindeloze rapportageverplichtingen en top-down metingen die geen rekening houden met de lokale realiteit.

Peter Devlies van Argenta beschrijft de regelgevende last als "een eindeloos rekenblad in Excel" dat veel kost en weinig opbrengt. Voisin maakt dan weer de vergelijking met Magellaan die uitvaart zonder kaart. Raisière heeft veel kritiek op de regels die de banken straffen wanneer ze klanten in transitie financieren, in plaats van ze te steunen.

Toch erkennen de meeste leiders dat vrijwillige actie alleen niet volstaat. Het risico op greenwashing is reëel. Er is een vorm van geharmoniseerd, strategisch overzicht nodig, die niet in een ivoren toren maar vanuit de praktijk ontwikkeld wordt. Sommige CEO's stellen een co-regulatiemodel voor: de overheid legt ruime doelen vast en de banken werken samen om de methodes te ontwikkelen.

De banken zijn het ook beu dat zij het klimaatbeleid moet afdwingen. "Wij willen geen klimaatpolitie spelen," zeggen ze. De banken willen geen rechters zijn maar partners die financieren, voorlichten en inspireren.

Conclusie: leiden door voorbeeld

De duurzaamheidsagenda houdt meer in dan groene obligaties en ESG-rapporten. We moeten anders gaan denken over de rol van de banken in een wereld die door elkaar wordt geschud door de klimaatverandering, digitale disruptie en sociale ongelijkheid. Zoals ook blijkt uit de meningen van deze tien CEO's, bestaat er geen unieke routekaart naar duurzaamheid, maar wel een waaier van gedurfde strategieën. Sommige banken doen een beroep op AI en digitale ecosystemen. Andere zetten in op de menselijke connectie, op inclusie en een veerkrachtige gemeenschap.

Ze worden niet verenigd door de tools die ze gebruiken, maar door een gedeelde mentaliteit: de overtuiging dat finance een maatschappelijk doel moet dienen. De echte vraag is niet of de banken het voortouw zullen nemen in duurzaamheid, maar wel hoe goed, hoe snel en voor wie ze dat zullen doen. Want in de race tegen de klimaatklok is het uitstellen van leiderschap een gemiste kans.

Dit artikel kadert binnen een unieke reeks interviews door Bjorn Cumps, professor Financial Services Innovation & FinTech aan Vlerick Business School. Hij interviewde tien toonaangevende bank-CEO's om na te gaan wat het betekent om aan het hoofd te staan van een bank in deze snel evoluerende wereld. Van navigeren doorheen de digitale transformatie en het al dan niet omarmen van AI tot doelgericht leidinggeven en het aansturen van duurzaamheid – elk gesprek zorgt voor een frisse kijk op de verantwoordelijkheden en uitdagingen die gepaard gaan met modern leiderschap in de bankensector. Tien CEO's, tien unieke standpunten en de gedeelde overtuiging dat bankieren zo veel verder reikt dan intrestvoeten. Het draait om mensen, doelen en vooruitgang.