Een digitale transformatie leid je niet alleen

Vier types van leiderschap

“Wil de digitale transformatie slagen”, steekt Stijn van wal, “dan moet ze door iedereen in de organisatie gedragen worden. Digitaal transformeren is als een tanker keren, dat lukt niet met een handjevol mensen, laat staan met een enkel individu. Ons model ziet leiderschap dan ook als het verbinden en mobiliseren van mensen en ideeën om opportuniteiten te detecteren en ze optimaal te benutten.”

Het Digital Leadership Model, of 4V-model, onderscheidt vier types van leiderschap:

• Vigilant: leiders die deze rol opnemen proberen hun weg te vinden in turbulente tijden van digitale disruptie. Voortdurend scannen ze de omgeving, tot ver buiten de grenzen van hun organisatie of sector, op zoek naar ideeën en opportuniteiten.
• Voyager: dit type leiderschap slaagt erin de creativiteit van individuen en teams aan te boren om, al experimenterend, abstracte opportuniteiten te vertalen in concrete oplossingen. 
• Visionary: leiders die deze rol opnemen schetsen een overtuigend en ambitieus beeld van een succesvolle digitale onderneming. Ze zorgen ervoor dat iedereen in de organisatie het gevoel heeft een gemeenschappelijk doel na te streven.
• Vested: dit type leiderschap zet de hele organisatie daadwerkelijk, als een goed geoliede machine, op weg naar een geslaagde digitale transformatie.

Leiderschap is een teamprestatie

Stijn benadrukt dat het niet gaat om leiderschapsstijlen. “Ons model definieert een bepaald type leiderschap als een geheel van gedragingen. Wát je doet bepaalt welk type leiderschap je vertoont, welke leiderschapsrol je opneemt. Het heeft dus niets te maken met persoonlijkheidsstijlen of met introverte of extraverte leiders.”

Hij vervolgt: “Elk type is ook niet te herleiden tot één individu, maar is het resultaat van nauwe samenwerking tussen een groep van mensen, verspreid over de organisatie. Natuurlijk kan je goed zijn in meer dan één rol, maar ik heb nog nooit iemand gezien die ze alle vier kon combineren.”

Er gaat niets boven de ervaring

Bij het model hoort een spel. Waarom? “We zoeken voortdurend nieuwe en meer effectieve manieren om theoretische concepten en modellen aan te leren”, antwoordt Stijn. “Intussen weten we dat gamification leidt tot een snellere en betere absorptie van kennis. Je kunt zo’n model dus uitleggen, en dat doen we ook, maar tijdens het spel ervaren de deelnemers aan den lijve wat we bedoelen.”

Drie rondes

Het spel draait rond de digitale transformatie van een fictieve bank en bestaat uit drie rondes. De deelnemers worden in groepjes verdeeld, elk met een eigen opdracht of project – een bepaalde app ontwikkelen, het bankkantoor van de toekomst opzetten, de IT-strategie uittekenen enz. Aan het eind van de rit moeten al die projecten natuurlijk in elkaar passen.

“In een eerste ronde gooien we de deelnemers in het diepe,” vertelt Stijn. “Onder tijdsdruk moeten ze allerlei beslissingen nemen terwijl ze regelmatig af te rekenen krijgen met onverwachte gebeurtenissen. Al snel beseffen ze dat die initiatieven op elkaar afstemmen geen klein bier is. De tweede ronde is een moment van reflectie. We leggen de vinger op de zere plek: als je die transformatie niet op een geïntegreerde manier, end-to-end aanpakt, ben je niet aan het transformeren. We laten zien hoe de verschillende rollen uit het model de problemen die ze in de eerste ronde zijn tegengekomen kunnen oplossen. Tijdens de derde ronde, ten slotte, ervaren ze hoe het is als ze die vier rollen opnemen en samenwerken in plaats van, weliswaar heel voorspelbaar, in het wilde weg op eigen houtje te beginnen.”

Voor iedereen die zich geroepen voelt

Tijdens een opleiding van een halve dag wordt de essentie van een geslaagde digitale transformatie  doorgrond. Het is een huzarenstukje, en Stijn is dan ook terecht trots op deze nieuwe  formule.

Voor wie is deze opleiding nu precies bedoeld? “Het model geeft het antwoord”, zegt hij. “Voor iedereen die een voortrekkersrol wil spelen, in welke afdeling en op welk niveau in de organisatie dan ook – leidinggevenden en niet-leidinggevenden. Leiderschap is immers gedrag, wat we in dit model loskoppelen van positie of hiërarchische verantwoordelijkheden. Het gaat om wat je doet, niet om wat er op je kaartje staat.”

Klaar voor de praktijk

Kunnen deelnemers na die halve dag meteen aan slag? “O ja”, verzekert Stijn. “Ze zullen het model niet alleen begrijpen, maar het ook kunnen vertalen naar de context van hun eigen organisatie. Verder zullen ze zichzelf en hun collega’s kunnen profileren als een of meer van de vier types. En, niet onbelangrijk, ze zijn in staat om ‘coalities’ te smeden. Zoals gezegd, idealiter omvatten die vier leiderschapsrollen verschillende personen, verspreid over het bedrijf, die samenwerken – al doende leren en best practices delen. Dus ja, zelfs na een halve dag zullen ze klaar zijn om het model in de praktijk te brengen.”

Geen tabula rasa

“Het mooie aan ons model is dat je het kunt toepassen zonder je hele organisatie overhoop te gooien – precies omdat we leiderschap loskoppelen van de plaats in de organisatie”, besluit Stijn. “We leggen als het ware een extra ‘laag’ over de bestaande structuren. En die laag kan, mits je ze genoeg gewicht geeft, de silo’s doorbreken.”