De menselijke factor: de sleutel tot een duurzame digitale transformatie

Anders gaan werken

AI, augmented reality of cloud computing … vaak implementeren bedrijven wel nieuwe technologieën en processen, maar worden de voordelen ervan tenietgedaan omdat medewerkers deels blijven vasthouden aan hun oude werkmethoden. “Mensen hebben de neiging om vast te houden aan de status quo, dat voelt veiliger”, legt Karlien uit. “Om nieuwe vaardigheden te leren, moeten ze uit hun comfortzone stappen en dat roept weerstand op. Toch is voor het succes van een digitale transformatie een goede samenwerking tussen mens en technologie essentieel. Mensen moeten begrijpen dat technologie geen concurrent is die hun job wegneemt, maar een andere manier van werken die weliswaar hun job verandert.” Organisaties die de menselijke factor negeren lopen het risico dat hun digitale transformatie minder effectief wordt of zelfs mislukt.

Vier leiderschapsrollen

Digital at heart is opgebouwd uit zes delen. Centraal staat het beproefde Digital Leadership Model – of 4V model – dat werd ontwikkeld door coauteur Stijn Viaene en zijn team. In de loop der jaren werd het in de praktijk gevalideerd en verfijnd. Dat model met zijn vier leiderschapsrollen – Vigilant, Voyager, Visionary en Vested – wordt toegelicht in het eerste deel, dat meteen ook een krachtig pleidooi is voor een meer mensgerichte aanpak.

In de volgende delen wordt telkens dieper ingegaan op een van de vier leiderschapsrollen. Elk deel opent met een beschrijving van de activiteiten kenmerkend voor die rol en van de vaardigheden die je daarvoor nodig hebt. “Natuurlijk zijn er vaardigheden die nuttig zijn voor verschillende rollen, maar we hebben ze beperkt tot die drie of vier die typisch zijn”, zegt Karlien. “Zoals nieuwsgierigheid stimuleren voor Vigilant of storytelling voor Visionary leiderschap.”   

Hoe zet je de mens centraal bij digitale transformatie

Vaak mislukken digitale transformaties omdat de focus te veel ligt op technologie en processen. Het zijn de mensen in jouw organisatie die ervoor moeten zorgen dat de nieuwe technologie ook effectief wordt gebruikt. In deze video praten professoren Karlien Vanderheyden en Stijn Viaene, en onderzoeker Ignace Decroix over hun nieuwe boek Digital at Heart. Ontdek hoe je mensen gemotiveerd en betrokken krijgt, zodat je digitale transformatie ook echt kan slagen.

Praktische vertaalslag

“Om een en ander zo concreet mogelijk te maken, hebben we elke vaardigheid toegelicht aan de hand van een casestudy die een situatie beschrijft waarin iemand of een organisatie tegen een probleem aanloopt”, gaat ze verder. Vervolgens wordt een grondige theoretische onderbouwing gegeven voor het wat, waarom en hoe van de vaardigheid in kwestie, afgewisseld met luchtige wist-je-datjes. Zo wordt er dieper ingegaan op waarom kwetsbaarheid belangrijk is, hoe je teams samenstelt die divers genoeg zijn om innovatie te stimuleren, maar genoeg cohesie vertonen voor een vlotte samenwerking, waarom het moeilijk is om feedback of kritiek te krijgen, wat er dan gebeurt in je lichaam, hoe je beter wordt in feedback ontvangen en hoe je zelf ondersteunende feedback kunt geven. Om de theorie nog verder te vertalen naar de praktijk wordt ze ten slotte ook toegepast op de casestudy.

Vragenlijsten en oefeningen nodigen je dan weer uit tot reflectie, over de casestudy, je eigen organisatie en jezelf. “Elk deel wordt afgesloten met een Energy Scan die je helpt in kaart te brengen in welke taken en vaardigheden je jezelf herkent, aangevuld met een checklist waarmee je kunt nagaan op welke taken en vaardigheden je organisatie al goed scoort”, besluit ze.

Pas op voor antipatronen!

Het zesde en laatste deel breekt een lans voor samenwerking tussen de vier rollen en benadrukt het belang van een growth mindset en de gevaren van een fixed mindset. Gerichte vragen helpen je om voor elke rol zogenoemde antipatronen bij jezelf en anderen te herkennen. Het gaat om disfunctioneel gedrag dat moet worden bijgestuurd om in een bepaalde rol succesvol te zijn, bijvoorbeeld moeilijke gesprekken uit de weg gaan in een Voyager rol of als Vested leider té strak vasthouden aan originele tijdschema’s en plannen. Er wordt ook uitgelegd wat de risico’s zijn van dit probleemgedrag. Het deel sluit af met de lessen die de protagonisten van de verschillende casestudy’s geleerd hebben. Achteraan in het boek is een uitgebreide referentielijst te vinden voor wie de originele bronnen wil raadplegen of nóg meer wil weten.

Belangrijke boodschappen

Het boek bulkt dus van de praktische tips, nuttige inzichten en verrassende weetjes. De belangrijkste lessen eruit lichten is haast onmogelijk – kiezen voelt als verliezen. Als Karlien er dan toch drie moet geven, welke springen er voor haar dan uit?

• Iedereen kan een rol spelen. Het is een groot misverstand dat digitaal leiderschap het voorrecht is van slechts enkelen in een organisatie. “Wij zien leiderschap als gedrag, los van hiërarchische positie of verantwoordelijkheden”, zegt ze. “Iedereen die dat wil, kan dus een katalysator zijn en een bijdrage leveren aan de digitale transformatie – op alle niveaus.”
• Neem een rol op die je ligt. Je hoeft niet goed te zijn in alle vier de rollen – dat is trouwens onmogelijk. Ga na welke rol of rollen het beste aansluiten bij je sterktes en interesses. De beschrijvingen in het boek zullen je daarbij helpen. “Stel jezelf de vraag: welke geven mij het meest energie? Ben je een bevlogen verteller en wil je vooral een visie brengen of ben jij iemand die graag alles coördineert en implementeert?”, legt ze uit. “En kijk dan wie van je collega’s de andere rollen voor hun rekening kunnen nemen.” 
• Werk aan samenwerken. “Als je zo’n leiderschapsrol opneemt, kun je niet zomaar je eigen ding doen”, benadrukt Karlien. De verschillende rollen moeten voortdurend samenwerken en hun activiteiten op elkaar afstemmen. Zo zal de Visionary de visie eventueel moeten aanpassen aan de technologie die op aansturen van de Voyager uiteindelijk wordt gekozen. Maar ook elke rol is het resultaat van nauwe samenwerking tussen een groep van mensen, verspreid over de organisatie.

Vruchtbare samenwerking

De beste stelregel is dat je ook zelf doet wat je anderen opdraagt: Practice what you preach. Digital at heart is dan ook het resultaat van een nauwe samenwerking tussen de drie auteurs – Karlien Vanderheyden, Ignace Decroix en Stijn Viaene – die konden putten uit hun complementaire expertise en jarenlange ervaring met onderzoek voor en met bedrijven, opleiding en advies. Daardoor biedt het boek een unieke schat aan informatie en robuuste theorie uit de psychologie, de sociologie en de bedrijfswetenschappen, tastbaar gemaakt aan de hand van door de praktijk geïnspireerde casestudy’s.

Voor wie?

Digital at heart geeft lezers een andere kijk op de relatie tussen mens en technologie en reikt handvatten en tools aan om de broodnodige digitale transformaties te laten slagen. Het boek richt zich dus tot iedereen die op welke manier ook te maken heeft met digitale transformaties. De praktische insteek zorgt ervoor dat je meteen aan de slag wilt gaan, de theoretische verklaringen en anekdotes zijn dan weer een prikkeling voor de geest. Zozeer dat ook wie níét betrokken is bij digitale transformaties ervan zal genieten. Zo kom je te weten wat de vijf dimensies van nieuwsgierigheid zijn, wat de wet van Hick te maken heeft met hoe we beslissingen nemen, en dat het Zeigarnik-effect niet alleen de doeltreffendheid van cliffhangers verklaart, maar ook de mentale ruis van het multitasken. Wil je weten wat sawubona betekent? Of wat er in je hersenen en met je hartslag gebeurt als je een verhaal hoort? Maar één manier om erachter te komen: lees dit boek!

Meer lezen?

Digital at Heart - How to Lead a Human-Centric Digital Transformation is uitgegeven door LannooCampus en verkrijgbaar in de betere boekhandel. Je kunt het boek ook bestellen bij Amazon.

Over de auteurs

Karlien Vanderheyden is Associate Professor en Partner aan Vlerick Business School. Ze is ook Directeur van het Research Centre for People in the Smart Digitised Supply Chain. Ignace Decroix is Doctoral Researcher aan Vlerick Business School en Universiteit Gent. Stijn Viaene is Full Professor en Partner aan Vlerick Business School en Full Professor aan KU Leuven.